حضانت فرزندان

• ادمین
• ۱۴۰۳/۰۴/۲۳

حضانت فرزندان

حضانت فرزندان

اگر خانم متقاضی طلاق باشه و درخواست حضانت فرزندان مشترک رو داشته باشه، باید مهریه اش رو ببخشه؟ آیا کسی که حضانت فرزند رو به عهده داره باید هزینه های اون رو هم تأمین کنه؟ آیا میشه حق حضانت فرزند رو از یکی از والدین گرفت؟ اگر حضانت فرزند با مادر باشه برای انجام امور اداری، بانکی و ... فرزند حضور پدر لازمه؟ اگر حضانت فرزند با یکی از والدین باشه، طرف دیگه حق ملاقات با فرزند رو داره؟

این موضوعات پر تکرارترین سوالات مربوط به حضانت فرزند مشترکه که ما در این مقاله به اونها پاسخ دادیم.

منظور از حضانت فرزند چیست؟ کدام یک از پدر و مادر وظیفه نگهداری از فرزند را دارند و تا چه زمانی؟

حضانت فرزندان  به معنی نگه داری و سرپرستی بچه ها تا سن خاصی هست. بحث حضانت در چند مورد پیش میاد: طلاق یا فوت یکی از والدین یا هر دو.

طبق قانون، حضانت فرزند با پدر و مادر بچه هست و مشترکا باید از بچه مراقبت کنند ؛ در حقیقت، حضانت یک تکلیف بر گردن پدر و مادر است و باید مسئولیت کودکی که به دنیا آورده اند را، چه از لحاظ جسمی و چه روحی و اخلاقی، بپذیرند.

البته پدر و مادر هم باید صلاحیت لازم را داشته باشند تا بتونند بچه خودشون را نگه دارند. قانون گذار در این مورد سختگیرانه برخورد میکنه، چون بچه ها هم معصوم و بی دفاع هستند و هم آینده سازان جامعه هستند.

شرایط حضانت

همونطوریکه در بالا اشاره شده، مسئله حضانت بچه، مسئله خیلی مهمیه و با آینده و سلامت روحی و جسمی بچه سرو کار داره، به همین خاطر، قانونگذار خیلی در این مسئله سخت گرفته و شرایط خاصی برای حضانت بچه حتی از طرف پدر و مادرش در نظر گرفته و اگر پدر و مادر بچه هم این شرایط نداشته باشن، حضانت بچه را ازشون میگیره.

این موارد و شرایط به شرح زیر است:

بلوغ

عقل

عدم ابتلا به بیماری های واگیردار:

شایستگی اخلاقی

اسلام

توانایی عملی : پدر و مادر باید توانایی برای انجام کارهای فرزند را داشته باشند و اگر معلولیت یا ناتوانی داشته باشند که روند نگهداری را با مشکل مواجه کنه، حضانت فرزند از اونها گرفته میشه.

عدم ازدواج با شخص دیگر: این بند بیشتر در مورد مادر استفاده میشه، طبق قانون اگر مادر مجدد ازدواج کنه، دادگاه تصمیم میگیره که حضانت با مادر بمونه یا به شخص مناسب سپرده بشه.

 

احکام حضانت

قانون در چند مورد، به حضانت بچه به صورت مستقیم، اشاره کرده؛ هم قانون مدنی و هم قانون حمایت از خانواده که ماحصل این مواد به این صورته که:

اگر پدر خانواده فوت کنه، نگهداری بچه به مادرش داده میشه؛ اگر دادگاه مادر را برای سرپرستی بچه رد صلاحیت کنه، دادگاه حضانت بچه را به شخص دیگری میده.

در صورت جدایی پدر و مادر و اختلاف بینشون، حضانت بچه ها ( چه دختر و چه پسر) تا 7 سالگی با مادره و بعد از اون، خضانت بچه ها تا سن بلوغ یعنی 9 سال تمام برای دختران و 15 سال تمام قمری برای پسران، با پدره که البته این مورد به مصلحت بچه بستگی داره. بعد از سن بلوغ، بچه ها می توانند انتخاب کنند با کدام یک از والدینشان زندگی کنند.

قانون در همه موارد مربوط به حضانت طفل، از مقام قضایی خواسته که مصلحت بچه را در اولویت بگذاره و حتی اگر طبق قانون، سلب حضانتی مثل ازدواج مجدد مادر اتفاق افتاد، مصلحت بچه را در نظر بگیره و اگر صلاح و آرامش بچه، زندگی در کنار مادره، با وجود همسر مادر و در صورت رضایت او، حضانت بچه به مادرش سپرده بشه.

بنابراین در بعضی موارد، این دادگاهه که تعیین می کنه که بچه بعد از ۷ سالگی با چه شخصی زندگی کند. یکی از اصلی ترین وظیفه های دادگاه در مورد مراجعین متاهل این است که وضعیت بچه را مشخص کند که با چه شخصی زندگی کند؟

والدین می توانند در بین خودشان هم یکی را انتخاب کنند، که برای همیشه سرپرست بچه را به عهده بگیره. اما اگر دادگاه تشخیص بده که سرپرست کودک به صلاحش نیست اجازه حضانت را نمی دهد و خود دادگاه سرپرست صلاحیت دار را انتخاب می کنه.

تفاوت حضانت و ولایت بر فرزند

حضانت بر فرزند و ولایت بر فرزند با هم متفاوت هستند اما خیلی اوقات در عرف به جای هم استفاده میشن در حالیکه کاملا متفاوتن و معانی متفاوتی دارند. در علم حقوق هر واژه معنی خودش و احکام متفاوتی داره و بحث دفاع یا استناد به اون متفاوته. پس سعی کنید معنی درست واژه ها را بدونید تا اگر خودتون خواستید برید دادگاه، روند متفاوتی در پیش نگیرید. ما که میگیم وکیل بگیرید  خودتون اذیت نکنید تا دچاره دوباره کاری نشید.

برگردیم سر بحث اصلی خودمون: حضانت و ولایت.

ولایت: در قانون ایران ، ولایت فرزند برای پدر و جد پدریه که در اصطلاح میگن "ولایت پدر و جد پدری در عرض یکدیگر است" یعنی هر دو، همزمان ولایت دارند اما معمولا تا زمانیکه پدر هست، پدربزرگ دخالت نمیکنه. سن ولایت برای دختر و پسر فرقی نداره و تا سن 18 سال هست.

حضانت: در مورد حضانت در بالا توضیح دادیم و گفتیم حضانت هم حق پدر و مادره و هم تکلیف آنها. طبق قانون ما، حضانت بچه ها تا 7 سال با مادر، بعد 7 سال تا سن بلوغ با پدر و بعد سن بلوغ به اختیار بچه هاست که کدوم والد انتخاب کنند.

انواع حضانت فرزند

حضانت دائم

حضانت موقت

حضانت دائم، زمانیه که با حکم دادگاه و یا در اثر فوت یکی از والدین، حضانت فرزند به والد دیگر یا شخص معینی که تعیین شده، میرسه. این حضانت دائمی و سن فرزند، نقشی در این حضانت نداره.

حضانت موقت، زمانیه که والدین برای طلاق و حضانت مشکل دارند؛ یا هر دو خواهان حضانت فرزند هستند یا هیچکدوم بچه را نمیخوان و در اینجا دادگاه با یک دستور موقت، برای مدتی حضانت بچه را به یکی از والدین یا اقوام مثل پدربزرگ و یا بهزیستی میده تا تکلیف بچه مشخص بشه.

حضانت فرزند برای پدر

طبق قانون مدنی:

حضانت فرزند دختر از ۷ تا ۹ سالگی (سن بلوغ) با پدره

حضانت فرزند پسر نیز از ۷ تا ۱۵ سالگی (سن بلوغ در پسران) با پدره

بعد از بلوغ، دختر و پسر خودشان تصمیم می گیرند با کدام یک از والدین زندگی کنند.

البته، قانون عنوان کرده بعد از ۷ سالگی، اگر اختلافی بین والدین در حضانت فرزند پیش آمد، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت طفل حکم صادر می کنه. یعنی ممکنه فرزندان بعد 7 سالگی هم پیش مادر بمونند و البته قبل 7 سالگی هم در صورتی پیش مادر میمونند که مادر شرایط حضانت داشته باشه.

حضانت و هزینه های زندگی فرزند

آیا کسی که حضانت فرزند رو به عهده داره باید هزینه های اون رو هم تأمین کنه؟

پاسخ منفیه چون حضانت فقط به معنای نگهداری و مراقبت از فرزنده که ممکنه با مادر باشه یا پدر. اما پرداخت هزینه های فرزند یا همون نفقه فرزند در هر صورت با پدره. مگر اینکه پدر شرایط مالی خیلی بدی داشته باشه و در تأمین هزینه های خودش هم درمونده باشه که در اینصورت با در نظر گرفتن شرایطی ممکنه نفقه به عهده مادر باشه.

حضانت فرزند و حق ملاقات

اگر حضانت فرزند با یکی از والدین باشه، طرف دیگه حق ملاقات با فرزند رو داره؟
بله حتما، دادگاه با توجه به وابستگی فرزند به والدین زمانی رو در هفته که معمولا یک روزه برای ملاقات تعیین میکنه.

سلب حضانت

حضانت فرزند  هم حق والدینه و هم تکلیف آن ها. یعنی کسی نمیتونه این حق را بدون علت قانونی از آنها سلب کنه. و هیچ کدام هم  نمیتونند از این تکلیف امتناع کنند.

قانون مدنی گفته والدین باید از بچه هاشون مواظبت کنند و در جهت تربیت فرزندشان تلاش کنن و اگر سهل انگاری یا کوتاهی کنند و سلامت جسمی و روحی بچه ها را به خطر بیندازند، این حق، ازشون سلب میشه. سلب حضانت  در موارد زیر اتفاق میفته:

اعتیاد به الکل، قمار و مواد مخدر به طرز زیان آور.

مشهور بودن به فساد اخلاقی و فحشا.

مبتلا بودن به بیماری های روانی (البته با گواهی پزشک قانونی).

سوءاستفاده کردن از کودک و مجبور کردن او به انجام کارهای غیر اخلاقی مثل گدایی، قاچاق، فساد و فحشا. 

ضرب و جرح کودک بیش از حد متعارف تادیب.

توجه کنید که این دادگاهه که صلاحیت سرپرستی کودک را تشخیص می ده. ممکنه دادگاه سرپرستی را به پدر یا مادر بده اما بعد از مدتی پدر یا مادر صلاحیت خود را از دست بدهند، دادگاه در این صورت باید مجدد برای سرپرستی کودک تصمیم بگیره.

حضانت فرزند توسط مادر

گرفتن حضانت برای مادر روندی طولانی داره و کمی دشواره؛ چون در کشور ما حضانت بچه با پدره و مادر میتونه با ارائه دلائل یا مدارکی به دادگاه مثل انحراف اخلاقی پدر و سایر موارد سلب حضانت، حضانت پدر را سلب کنه و خودش حضانت بچه را بگیره. این دلایل همون دلایل سلب حضانت که در بالا اشاره شد.

البته اگر دادگاه ببینه که جدایی فرزند از مادر براش آسیب روحی به دنبال داره و مادر هم شرایط روحی و جسمی مناسبی داره و توانایی نگهداری از بچه را داره، به فساد شهره نیست، بیماری روانی نداره،  به مصلحت کودک تصمیم میگیره و حضانت را به مادر میده. بنابراین ازدواج مجدد مادر ، مانع یا سلب کننده حضانت مادر نیست.

اگر حضانت فرزند با مادر باشه برای انجام امور اداری، بانکی و ... فرزند حضور پدر لازمه؟

بله لازمه. انجام این امور با ولی فرزند هست. منظور از ولی، با اون ولی که در ذهن همه ماست و به معنی پدر و مادره متفاوته. در قانون منظور از ولی فقط پدره و اگر پدر نباشه پدربزرگ پدری. پس برای انجام کارهای هر چند بسیار ساده حضور پدر الزامیه و برای مادر امکان انجام این أمور وجود نداره.

البته مادر میتونه برای این قبیل کارها یک وکالت از پدر دریافت کنه و در اینصورت دیگه نیازی به حضور پدر نیست.

حضانت فرزند و مهریه مادر

اگر خانم متقاضی طلاق باشه و درخواست حضانت فرزندان مشترک رو داشته باشه، باید مهریه اش رو ببخشه؟

خیر، به محض جاری شدن صیغه عقد خانم مالک مهریه میشه و میتونه هر زمانی اون رو مطالبه کنه حتی بعد از طلاق. پس مهریه هیچ ارتباطی با حق حضانت، حق طلاق و ... نداره. اما باید این واقعیت رو بپذیریم که طلاق هم یک دعواست و در یک دعوا هر دو طرف سعی میکنند تا جای ممکن امتیاز بیشتری از طرف مقابل بگیرند یا حتی حق طرف مقابل رو پرداخت نکنند برای همین هم ممکنه آقایی برای سلب حق حضانت از خودش درخواست بخشش مهریه رو داشته باشه. البته خانم میتونه این موضوع رو قبول نکنه همه چیز در این مورد توافقیه و اجباری در کار نیست.

 

اگر مادری هستید که متأسفانه در روند گرفتن حضانت بچه قرار گرفتید، بدونید توضیحات شما و دفاع شما در دادگاه برای  اینکه مصلحت طفل ثابت کنه، بسیار تأثیرگذاره. توصیه میکنم در این مسائل حساس که عدم موفقیت در اون بار روانی زیادی برای شما و فرزندتون داره، ریسک نکنید و از وکیل کمک بگیرید.

 

امتناع از حضانت توسط والدین

در قانون آمده، هیچ کدام از والدینی که حضانت فرزند را قبول کردند یا قانون به آنها داده، حق امتناع  ندارند؛ چون حضانت تکلیف آن والده و وظیفه داره بهش عمل کنه و در مقابل فرزندش مسئوله. اگر والد مسئول، امتناع کنه و حاضر به نگهداری بچه نباشه، دادگاه او را مجبور میکنه و اگر امکان اجبار وجود نداشته باشه، دادگاه حضانت را به خرج پدر و اگر پدر در قید حیات نباشد، به خرج مادر تامین میکنه.

نکاتی در مورد حضانت فرزند

طبق قانون حضانت و حقوق فرزند بر عهده والدین است.

سرپرستی فرزند تا ۷ سالگی بر عهده مادر و بعداز آن تا رسیدن به سن بلوغ بر عهده پدر است.

اگر در زمان سرپرستی فرزند برعهده هر کدام از والدین باشد دچار جنون یا بیماری صعب العلاج شده باشد سرپرستی از او گرفته می شود.

اگر یکی از والدین فوت کند سرپرستی به شخصی می رسد که زنده می باشد.

هیچ کدام از ابوینی که دادگاه حق حضانت را به او داده نمی تواند از سرپرستی خودداری کند.

هر کدام از ابوینی که سرپرستی را برعهده ندارند می تواند فرزند خود را ملاقات کنند.

قانون حق جدا کردن فرزند از والدین را ندارد مگر با دلایل محکمه پسند.

والدین حق تنبیه فرزند خود را ندارند.

نفقه برعهده پدر و اجداد پدری است و شامل تمام نیاز و امکانات برای فرزند می شود. دادگاه میزان نفقه را تعیین می کند.

سرپرست فرزند نمی تواند بدون اجازه ولی فرزند، محل سکونت کودک را تغییر دهد.